BEYOND THE DREAMS OF AVARICE: THE HERMANN GOERING COLLECTION

Autor: Nancy Yeide
Wydawnictwo: Laurel Publishing
Data wydania: 2009
Liczba stron: 518

Autorka tej publikacji – Nancy Yeide – od wielu lat jest szefową jednego z wydziałów The National Gallery of Art w Waszyngtonie. Kieruje również projektem związanym z oceną proweniencji zbiorów tej placówki. Celem tych badań jest ustalenie czy któryś z eksponatów nie pochodzi z kolekcji utraconych w czasie wojny przez ich prawowitych właścicieli. Yeide pracuje w tej samej instytucji, w której przez lata pracowała Lynn Nicholas – autorka publikacji The Rape of Europa: The Fate of Europe’s Treasures in the Third Reich and the Second World War (w Polsce pod tytułem Grabież Europy. Losy dzieł sztuki w Trzeciej Rzeszy i podczas II wojny światowej). The National Gallery of Art jest ściśle związana z losami dzieł sztuki w czasie II wojny światowej. Wielu pracowników tej instytucji – m.in. Charles Parkhurst, David Finley, Huntington Cairns, Lamont Moore, Craig Hugh Smyth – brało czynny udział w ratowaniu kulturowego dziedzictwa Europy w latach 40. Do waszyngtońskiej National Gallery of Art w 1945 roku przyjechały 202 najcenniejsze obrazy z niemieckich zbiorów zabezpieczonych przez Amerykanów w kopalni Kaiseroda w Turyngii. Przez kilka lat te bezcenne dzieła sztuki były prezentowane w wielu amerykańskich miastach. Zanim ostatecznie wróciły do Europy obejrzało je miliony gości.

Beyond the Dreams of Avarice… kosztuje u wydawcy 250 $. Oczywiście zapłaciłem mniej, ale wciąż nie był to tani zakup. Z jednej strony była to konieczność – posiadanie publikacji z dziedziny, którą się zajmuję. Z drugiej zaś nie były to pieniądze wyrzucone w błoto – 517 stron w grubej oprawie i formacie zbliżonym do A4, papier kredowy i ponad 1500 czarno-białych fotografii. Wstęp do Beyond the Dreams of Avarice… napisał Robert Edsel, autor publikacji Monuments Men (Obrońcy dzieł sztuki). Na jej podstawie nakręcono film pod tym samym tytułem (w Polsce Obrońcy skarbów). Mimo podtytułu – The Hermann Goering Collection – książka Yeide nie jest szczegółowym kalendarium wydarzeń, które doprowadziły do tego, że Hermann Göring stał się właścicielem najcenniejszej prywatnej kolekcji dzieł sztuki na świecie. Historia błyskawicznego wzbogacenia jego zbiorów zajmuje zaledwie kilkanaście stron wstępu. Autorka nie skupiła się na tym, by wymienić nazwiska wszystkich osób, które współpracowały przy tym zadaniu, opisać każdą z transakcji jakich dokonano, nie ujawniła zakulisowych operacji i działań prowadzonych po to by Göring mógł cieszyć się z pozyskanych zbiorów. Właściwą część książki stanowi katalog ponad 7 tysięcy obrazów jakie znalazły się w kolekcji Göringa. Yeide zdobyła zdjęcia dużej części tych obiektów. Dzięki temu możemy nie tylko poznać listę autorów i tytułów dzieł sztuki, które w większości przypadków zostały zrabowane żydowskim kolekcjonerom, ale również zobaczyć ich wizerunki. Göring posiadał dzieła większości Dawnych (Starych) Mistrzów – od uwielbianego Cranacha, którego obrazów miał ponad 20, przez Brueghela, Makarta, Rubensa, Metsysa, Tintoretto, Ruysdaela, Jordaensa, van Goyen, van Dycka, Veronese, ter Borcha, Teniersa, Bouchera, Memlinga, Oostsanena, Rembrandta, Kulmbacha, Lippiego, Belliniego, Tycjana, Watteau, Carpaccia, na szkicu autorstwa Adolfa Hitlera skończywszy. Nierzadko posiadał kilka lub kilkanaście obrazów namalowanych przez tych malarzy. 

Autorka zaprezentowała ikonografię ponad 1500 wybranych dzieł. Opublikowała również listę i pokazała zdjęcia obrazów, które Göring wykorzystał do wymiany na inne dzieła. Wśród nich było wiele „zdegenerowanych” dzieł impresjonistów – Corot, Cezanne, Degas, Gauguin, van Gogh, Matisse, Marc, Manet, Monet, Picasso, Munch, Renoir, Sisley. Niektóre z tych obrazów znalazły się później w słynnej kolekcji Hildebranda Gurlitta, a później jego syna Corneliusa, który niedawno był bohaterem międzynarodowej afery.